Solid 11 – Blok C: genomineerd voor de Amsterdamse Nieuwbouwprijs 2012

Blok C is een van de drie nieuwe gebouwen op de plek van het voormalige Wilhelmina Gasthuis uit de jaren zestig. Het masterplan voor de locatie van de hand van de Belgische architect Jo Crepain, gaat uit van drie losstaande nieuwe gebouwen die, anders dan de enorme maat van het gesloopte ziekenhuis, weer zouden aansluiten bij de rooilijnen en schaal van de negentiende-eeuwse omgeving.

De twee reeds gerealiseerde gebouwen bieden plaats aan sociale woningbouw, vrije sector appartementen en een psychiatrische zorginstelling. Het derde gebouw, Blok C, is een ‘Solid’, een door de opdrachtgever bedacht concept met het oog op duurzaamheid. De ruimtes in een Solid worden casco opgeleverd, waardoor de gebruikers er zelf een woon-en/of werkfunctie aan kunnen geven.

In Blok C is dit concept uitgewerkt door een reeks van ruimtes te ontwerpen zonder vast omschreven functies. De ruimtes nodigen uit tot uiteenlopende vormen van gebruik. Zo kunnen de bovenste verdiepingen bijvoorbeeld plaats bieden aan penthouses, maar ook aan kantoren, restaurants of kinderopvang. De verdiepingen herbergen telkens andere buitenruimtes: balkons, een binnenplaats als verlening van de straat of daktuinen.

Het Parool over Solid 11 – Blok C: Gebouwd voor twee eeuwen

De naam is zo prozaïsch als een autotype: Solid 11 WG Oost Blok C. Toch is het een bijzonder gebouw, daar aan de rand van het vroegere Wilhelmina Gasthuisterrein. Geen regels, geen belemmeringen, ga je gang maar. Met alle voor- én nadelen van dien.

De Solid is een geesteskind van Frank Bijdendijk, voormalig directeur van woningcorporatie Het Oosten(nu Stadgenoot). Het was zijn idee een gebouw neer te zetten dat zo kaal mogelijk zou worden opgeleverd en waarbinnen alle functies mogelijk zijn. Bijdendijk had zich laten inspireren door de grachtenpanden, die in de loop der eeuwen steeds van bestemming waren veranderd: van pakhuis naar woning, van woning naar kantoor.

De eerste Solids staan er nu; één op IJburg en één in de Eerste Constantijn Huygensstraat,waar voorheen het lelijke Swammerdam Instituut stond. In die Solid in West zitten 28 huurwoningen, waarvan vijftien voor sociale huurders. Iedereen kon meebieden op een veiling om vierkante meters te bemachtigen; de minimuminzet was zes euro maandhuur voor een vierkante meter.

“We moesten een experimentenstatus krijgen van het rijk en van de gemeente,” legt Gerard Anderiesen (58) uit, bestuurder van Stadgenoot. “Het is ongelooflijk lastig, want bij de bestaande wetten en regels maakt het nogal verschil of een gebouw een woon- of een bedrijfsbestemming heeft.”

Bart Mijnster (30) bewoont met zijn vriendin Anke een sociale huurwoning. “Ik had 650 euro geboden, zo’n beetje het maximum voor sociale huur, en daarvoor kreeg ik een casco ruimte van 68 vierkante meter. Mijn ouders zagen dit pand gebouwd worden en hadden mij getipt.”

Dat ‘casco’ mag zo letterlijk mogelijk worden genomen. “Er was alleen een meterkast, een wateraansluiting en een verwarmingsgroep. Het is dus helemaal aan jezelf wat je met die ruimte doet. Die is meer dan drie meter hoog, zodat je van alles onder de vloer en achter een verlaagd plafond kunt wegwerken.”

Het pand, een ontwerp van de Britse architect Tony Fretton, kent een bijzondere bouwkwaliteit. “De eis was dat het gegarandeerd tweehonderd jaar kan blijven staan,” vertelt Kees Bakker (53), uitvoerder van Coen Hagedoorn Bouwgroep. “Zo’n project hebben we nog nooit gehad. Het moest allemaal van de beste materialen die op de markt zijn. Het gebouw wordt verwarmd met aardwarmte uit een bron op 180 meter diepte; boven op het dak staat een installatie die zonnewarmte terugwint.”

Grote vraag is natuurlijk of het experiment ook is geslaagd. Het antwoord: nou, niet helemaal. Iets minder dan de helft van de ruimte is als woning geveild. De rest, zo’n drieduizend vierkante meter, wordt gevuld door hotels.

“Dat is meer danwe tevoren hadden gedacht,” geeft Anderiesen toe, “en het geeft nogal wat spanningen. De bewoners hebben er ook last van dat veel huurders nog een hele tijd zelf aan het bouwen zijn.Het laatste hotel kwam pas vlak voor de afgelopen zomer gereed.”

Inderdaad, de klacht die vrijwel alle bewoners bij het onderzoek naar hun woonplezier lieten noteren, betreft de hotels en hun gasten. Ze noemen vooral overlast door lawaai (en soms wietlucht). Toch zijn zij voor het overige zeer tevreden, met een 8,4 als rapportcijfer.

Maar de vijf juryleden die de tien projecten uitzochten, hadden hun bedenkingen. “Er zijn prachtige materialen gebruikt,” oordeelt Jolanda Koeman (52), “maar dat er zo veel hotels in het gebouw zitten, is ernstig.” Rachmat Botter (34) vindt zelfs dat het om die reden niet bij de top tien hoort.Het kost te heel wat delibereren voordat de jury de Solid toch nog bij de genomineerden plaatste – vanwege het unieke concept.