Swammerdambuurt: genomineerd voor de Amsterdamse Nieuwbouwprijs 2008

In december 2001 ondertekenden drie partijen, te weten stadsdeel Oost/Watergraafsmeer, Woonstichting De Key en bewonerscommissie Swammerdam, een startnotitie waarin een maatwerkplan voor herstel en behoud van de Swammerdambuurt werd vastgelegd. De Swammerdambuurt wordt gekenmerkt door een breed scala aan architectuuruitingen, met veel karakteristieke bouwwerken, veelal uit de negentiende eeuw. Er staan verschillende rijks- en gemeentelijke monumenten van architecten als Van Gendt, Salm en Henkenhaf.

Per architectuureenheid en bouworde zijn de startnotitie en het Plan van Aanpak verder uitgewerkt tot restauratie- en renovatieplannen. Hiermee kon gestart worden met de uitvoering van het herstel van 290 woningen.

Het Parool over Swammerdambuurt: Oude en nieuwe nieuwbouw

Een oude gevel kandidaat voor de Nieuwbouwprijs? Het klinkt misschien raar, maar dat zal steeds vaker voorkomen. De plannenmakers gaan bij het opknappen van een buurt niet zo snel meer over tot sloop. Het behoud van het beeld van een straat wordt veel belangrijker gevonden dan tien, twintig jaar geleden. Dit gebeurde bijvoorbeeld in de Swammerdambuurt, op de kruising van Ruyschstraat en Swammerdamstraat. Het is een bewijs hoe goed het is dat ook deze vorm van ‘nieuwbouw’ voor de prijs in aanmerking kan komen.

Al is het maar vanwege alle barrières die ontwikkelaar en bouwer uit de weg moesten ruimen, voordat ze aan de slag konden. Vooral het verzet van de bewoners. “De buurt stond in de jaren zeventig op de nominatie gesloopt te worden. Dat maakte de bewoners heel strijdbaar,” vertelt Rein van Zelst (59), projectleider namens De Principaal. “We moesten een belangrijke stap zetten mét de bewoners. Daarvoor richtten we een begeleidingscommissie op, samen met de bewonerscomissie, de Vereniging Buurtbehoud, de Weesperzijdestrook en De Key, de corporatie die de woningen bezat. Ik was de voorzitter. En de besluitvorming over het project werd overgedaan aan deze begeleidingscommissie. Voor zover mij bekend is nooit eerder de renovatie van een buurt zo geregeld.”

Ook architect Jos Kroon (56) van Hooyschuur Architecten kreeg daarmee te maken. “Ze wilden allemaal invloed hebben op hun plattegronden. Ik moest de begeleidingscommissie uitleggen wat de mogelijkheden waren, vertelde ze de voors en tegens. Het was puur maatwerk.”

In 2003 werd begonnen met de aanpak van 85 panden waar hoognodig wat aan moest gebeuren, in groepjes verspreid over de buurt. De klus is nu zo goed als klaar. Alle bewoners kregen de garantie dat zij konden terugkeren in een woning van dit project, aldus Van Zelst. Wel moesten er, om de hele aanpak betaalbaar te houden, meer woningen worden verkocht dan aanvankelijk de bedoeling was. Lex Orie (29) en zijn hoogzwangere vriendin Anneke Huizinga (30) hebben er één gekocht, op de hoek. Daardoor werd het wel een uitzonderlijk huis, want het heeft een driehoekige plattegrond. Voor 120 vierkante meter betaalden zij 359.000 euro. Zij kwamen allebei van een klein woninkje in de stad. “Wij wilden graag een karakteristiek huis, zonder dat we er veel aan moesten opknappen.

We waren allebei meteen weg van deze woning,” vertelt Orie. “Maar alleen voor dit huis waren er al 75 gegadigden. Het was echt een loterij.”

Die zij wonnen. Zij zitten nu heel tevreden vlak bij de Amstel, vlak bij de Pijp, en vlak bij de snelweg. De jury die de top tien heeft samengesteld, is vooral te spreken over de mix van sociale huur en vrije sector in dit project.